Rdza wejmutkowo-porzeczkowa [Cronartium ribicola]

Występowanie i znaczenie

Szerokie rozpowszechnienie we wszystkich rejonach uprawy porzeczek (głównie czarnej) i agrestu. Sprawca choroby do rozwoju potrzebuje dwóch żywicieli – sosny pięcioigielnej (głównie sosny wejmutki), z której następnie przenosi się na krzewy porzeczek i agrestu. Infekcje powodowane przez Cronartium ribicola mogą powodować znaczne straty w plonie. Choroba powoduje także zamieranie i przedwczesne opadanie liści krzewów owocowych. Z kolei u sosny dochodzi do uszkodzenia pędów głównych, a w wielu przypadkach do obumierania całych drzew.

Okres wykrywania

Infekcje pojawiają się podczas całego sezonu wegetacyjnego. Sprzyjają im wysoka temperatura oraz wysoka wilgotność powietrza.

Obraz choroby

Choroba do przejścia pełnego cyklu potrzebuje dwóch żywicieli – sosny wejmutki oraz porzeczki. Pierwsze objawy choroby na porzeczkach zaobserwować można na początku lipca w postaci pomarańczowych lub brunatnych plam na górnej stronie blaszki liściowej. Z kolei na spodniej stronie liści w obrębie powstałych plam widoczne są skupienia rdzawego, pylistego nalotu – są to zarodniki rdzawnikowe, czyli urediniospory. W miejscach, w których pojawiły się zarodniki – w drugiej połowie lata można zaobserwować wyrostki koloru brunatnego, na których tworzą się zarodniki przetrwalnikowe, czyli teliospory. Dzięki nim grzyb może przetrwać w niekorzystnych warunkach. Często cała powierzchnia liści pokrywa się tymi utworami. Porażone liście przedwcześnie opadają, co wpływa negatywnie na kondycję porzeczek.

Sprawca choroby zimuje na pędach sosny, gdzie może rozwijać się przez kilka lat. Objawy choroby na pędach lub pniu sosny wejmutki można zaobserwować w postaci żółtopomarańczowych skupisk zarodników ognikowych, które służą do przenoszenia się na żywiciela wtórnego. Rdza na wejmutce przyczynia się do odbarwiania igieł, zrakowacenia pędów oraz do ich zamierania. W przypadku silnego porażenia sosny może dojść nawet do całkowitego obumarcia drzewa. Zarodniki grzyba mogą zimować również na opadłych liściach porzeczki.

Wzmożone występowanie

• porażone sadzonki,
• zbyt duże zagęszczenie roślin tworzących plantację,
• deszczowanie plantacji zamiast nawadniania kropelkowego,
• przenawożenie plantacji azotem,
• zachwaszczenie plantacji,
• uprawa odmian podatnych na chorobę,
• zaniechanie wykonywania zabiegów pielęgnacyjnych – m.in. cięcia i usuwania porażonych pędów.

Agrotechniczne działania zapobiegawcze

• sadzenie zdrowych roślin,
• zakładanie plantacji w odpowiedniej rozstawie, co zapewni optymalne przewietrzanie i osuszanie roślin,
• unikanie zakładania plantacji w bliskim sąsiedztwie sosny wejmutki, będącej drugim żywicielem rdzy,
• ograniczanie nadmiernego zagęszczenia krzewów poprzez wycinanie nadmiaru pędów,
• systematyczne odchwaszczanie plantacji,
• unikanie moczenia liści podczas nawadniania plantacji – wybór nawadniania kropelkowego zamiast deszczowania zraszaczami,
• zbilansowane nawożenie plantacji, zwłaszcza azotem – zbyt duże dawki zwiększają podatność odmian na chorobę,
• systematyczne odchwaszczanie plantacji,
• usuwanie pędów nadmiernie zagęszczających rzędy,
• usuwanie i niszczenie opadłych liści, na których mogą zimować zarodniki grzyba,
• eliminacja porażonych pędów,
• dobór odmian odpornych lub mało wrażliwych na chorobę,
• zapobieganie rozwojowi choroby na sośnie sprowadza się przede wszystkim do wycinania i usuwania porażonych pędów, a także zabezpieczaniu powstałych po cięciu ran.