Rizoktonioza ziemniaka [Thanatephorus cucumeris]

Występowanie i znaczenie

Szerokie rozpowszechnienie w głównych rejonach uprawy ziemniaka. Infekcje powodowane przez należącego do grupy podstawczaków grzyba Thanatephorus cucumeris mogą powodować zmniejszenie plonu, zdrobnienie bulw oraz ospowatość. Straty w plonie mogą sięgać nawet 50%. Skutkami pośrednimi choroby jest nierównomierność oraz opóźnianie wschodów ziemniaków powodowane przez towarzyszącą chorobie zgniliźnie kiełków.

Okres wykrywania

Rozwojowi choroby sprzyja niska temperatura gleby (poniżej 6°C) oraz jej wysoka wilgotność.

Obraz choroby

Pierwsze objawy choroby widoczne są w postaci zgnilizny kiełkowej i pojawiają się na kiełkach po posadzeniu bulw. Zaobserwować je można w postaci wgłębień lub plam. Część kiełków, które uległy porażeniu obumiera, co powoduje opóźnione i nierównomierne wschody. Z pozostałych wyrasta większa niż normalnie liczba pędów. Na podziemnych pędach, które uległy porażeniu pojawia się sucha zgnilizna pędów (próchnienie podstawy łodyg). Jej objawem są wklęsłe i brunatne pędy. W wyniku dalszego rozwoju choroby, która powoduje uszkodzenia wiązek przewodzących, w pędach postępuje zahamowanie transportu wody i składników odżywczych z podłoża do nadziemnych części roślin. Objawem niedostatecznego odżywienia liści jest ich zwijanie w charakterystyczny łódkowaty kształt. Liście stają się fioletoworóżowe i miękkie. Sprawca choroby powoduje również uszkodzenie rurek sitowych, w wyniku czego przewodzenie asymilatów od liści do bulw jest w znaczny sposób utrudnione. Na polu z porażonymi chorobą ziemniakami często na łodygach pojawia się opilśń w postaci wojłokowatej grzybni, z kolei na powierzchni bulw zaobserwować można sklerocja. Wraz z rozwojem bulw zwiększa się liczba przetrwalników, a także tworzą się kolejne sklerocja – tzw. ospowatość bulw.

Sprawca choroby zimuje w postaci ciemnobrunatnych lub czarnych sklerot na bulwach lub w glebie albo w postaci grzybni na resztkach roślinnych.

Wzmożone występowanie

• pozostawione na polu bulwy po zbiorach, będące źródłem infekcji w kolejnym sezonie wegetacyjnym,
• nieprawidłowe zmianowanie,
• zimna i wilgotna gleba,
• zbyt głębokie sadzenie bulw,
• nieracjonalne nawożenie (zwłaszcza potasowe),
• nieodpowiedni termin siewu.

Agrotechniczne działania zapobiegawcze

• sadzenie wcześniej pobudzonych lub podkiełkowanych bulw wolnych od sklerocjów,
• zaprawianie bulw przed sadzeniem,
• unikanie sadzenia ziemniaków w zbyt zimną i wilgotną glebę,
• sadzenie bulw w optymalnym terminie,
• unikanie zbyt głębokiego sadzenia bulw,
• racjonalne nawożenie potasowe gleby – potas podnosi odporność odmian oraz zmniejsza ryzyko wystąpienia choroby,
• uprawa ziemniaków na glebach o uregulowanych stosunkach powietrzno-wodnych,
• stosowanie płodozmianu – zaniechanie uprawy ziemniaka na tym samym stanowisku przynajmniej przez 4 lata,
• wykopki bulw bezpośrednio po dojrzeniu, co osłabia (lub uniemożliwia) rozwój sklerocjów,
• staranne wykonanie obsypywania i obredlenia,
• w przypadku wystąpienia choroby prowadzenie selekcji negatywnej, która polega na usuwaniu porażonych roślin z plantacji,
• dobór odmian odpornych na chorobę.