Rdza [Puccinia sp.]

Występowanie i znaczenie

Szerokie rozpowszechnienie w głównych rejonach uprawy roślin rolniczych, sadowniczych, warzywniczych oraz ozdobnych. Infekcje powodowane przez Puccinia sp. mogą powodować znaczne straty w wielkości i jakości plonu.

Okres wykrywania

Rdze jednodomowe na roślinach uprawnych pojawiają się już wiosną, z kolei rdze dwudomowe zaobserwować można najczęściej w lecie. Do rozwoju potrzebują stosunkowo wysokich temperatur od 10˚C do 20˚C, wysokiej wilgotności powietrza oraz ciepłej pogody, zwłaszcza na początku rozpoczynającego się cyklu rozwoju patogenu oraz początkowym infekcjom.

Obraz choroby

Rdza może wytwarzać wiele rodzajów zarodników. W przypadku rdzy pełnocyklowych występuje 5 rodzajów zarodników – bazydiospory, spermacja, ecjospory, urediniospory oraz teliospory. Część rdzy pełny rozwój przechodzi na jednym żywicielu (rdze jednodomowe), a część na dwóch żywicielach (rdze dwudomowe). W przypadku rdzy dwudomowych pierwszym żywicielem są dziko rosnące gatunki roślin, a drugim – rośliny uprawne. Rozwój grzybni odbywa się tylko w miejscu infekcji, które najczęściej stanowią przestrzenie międzykomórkowe miękiszu liści. W przypadku pędów zdrewniałych grzybnia przerasta tylko korę pierwotną, nie uszkadzając wiązek przewodzących. Rozwój rdzy odbywa się na żywych roślinach, a skutkiem ich obecności jest osłabienie żywiciela. Infekcji pierwotnych dokonują wyrastające z teliospor bazydiospory. Objawy choroby widoczne są w postaci skupisk owocników koloru pomarańczowożółtego. W okresie wiosennym są to ecja, a w okresie letnim – uredninia. W urediniach powstają urediniospory, które wraz z wiatrem mogą być przenoszone na znaczne odległości, powodując infekcje wtórne. Późnym latem obok urediniów tworzą się formy przetrwalnikowe – telia koloru brązowego lub czarnego.

Sprawca choroby zimuje w postaci grzybni i teliospor. Miejscem zimowania sprawcy choroby są wnętrza tkanek porażonych roślin, a także opadłe liście.

Wzmożone występowanie

• jednostronny płodozmian,
• zainfekowany materiał siewny,
• pozostawione na polu resztki roślinne,
• częste zwilżanie liści podczas nawadniania,
• niewłaściwe nawożenie.

Agrotechniczne działania zapobiegawcze

• staranne przyoranie resztek roślinnych,
• dokładne usuwanie spod drzew i krzewów opadłych liści,
• stosowanie zaprawionego materiału siewnego,
• rozszerzenie płodozmianu,
• głęboka orka jesienna uniemożliwiające lub utrudniająca wydostanie się zarodników z resztek pożniwnych,
• niszczenie samosiewów roślin uprawnych,
• nawadnianie roślin z unikaniem zwilżania liści,
• w przypadku rdzy dwudomowych eliminacja roślin będących żywicielami ecjalnymi,
• racjonalne nawożenie,
• dobór odmian tolerancyjnych lub odpornych na chorobę.