Brunatna plamistość liści [Pyrenophora tritici-repentis]

Brunatna plamistość liści – charakterystyka

Brunatna plamistość liści to choroba grzybowa wywoływana przez patogena Pyrenophora tritici-repentis, który poraża głównie liście zbóż , szczególnie pszenicy , pszenżyta i żyta . Typowym objawem infekcji są żółte plamy z brązowym środkiem, które z czasem mogą się powiększać i zlewać, prowadząc do przedwczesnego zamierania liści.

Choroba może pojawić się już we wczesnych fazach rozwoju roślin, a jej intensywność zależy od warunków pogodowych – zwłaszcza obecności wilgoci i umiarkowanych temperatur. Patogen ten przyczynia się do znacznego obniżenia zdolności asymilacyjnych roślin, co bezpośrednio wpływa na obniżenie plonów. Brunatna plamistość liści uznawana jest za jedną z ważniejszych chorób grzybowych zbóż, ze względu na powszechność występowania i potencjalnie wysoką szkodliwość.

Objawy występowania brunatnej plamistości liści

Pierwsze symptomy choroby są widoczne w okresie wschodów, kiedy patogen może wywołać zgorzel siewek, prowadzącą do zamierania młodych roślin. W fazie krzewienia porażeniu ulegają liście, na których pojawiają się małe, owalne, brunatne plamy o średnicy około 3 mm, często otoczone chlorotyczną, żółtawą obwódką. Wiosną choroba przemieszcza się na wyższe partie rośliny i infekuje kolejne liście. W centralnej części plam może być widoczna czarna kropka z białym punktem w środku – skupisko zarodników patogenu.

Na starszych roślinach plamy zachowują owalny kształt, a po wykłoszeniu mogą być obecne także na plewach, gdzie przyjmują postać małych, brunatnych zmian o średnicy 1–2 mm. W zaawansowanym stadium infekcji liście szybko żółkną. W niektórych przypadkach objawy przyjmują formę mało wyraźnych, brązowobrunatnych plam, co wskazuje na chlorotyczną postać choroby. W miarę postępu infekcji plamy powiększają się i zlewają ze sobą, co prowadzi do całkowitego zamierania liści i ograniczenia powierzchni asymilacyjnej roślin.

Okres i miejsce występowania brunatnej plamistości liści

Brunatna plamistość liści pszenicy i innych zbóż to choroba grzybowa, której objawy mogą występować już we wczesnych fazach rozwoju roślin, jednak największe nasilenie infekcji obserwuje się zazwyczaj w okresie letnim i wczesnej jesieni. Wówczas warunki atmosferyczne – zwłaszcza umiarkowane temperatury i wysoka wilgotność powietrza – są szczególnie korzystne dla rozwoju patogenu. Brunatna plamistość liści pszenicy i innych zbóż pojawia się głównie na plantacjach w rejonach o częstych opadach, utrzymującej się rosie i ograniczonym przewietrzaniu łanu, co sprzyja zakażeniom i rozprzestrzenianiu się zarodników. Szczególnie narażone są pola z dużą ilością resztek pożniwnych lub prowadzone w monokulturze.

Kiedy może się pojawić brunatna plamistość liści zbóż?

Brunatna plamistość liści zbóż może pojawić się w trakcie całego okresu wegetacji roślin, zwłaszcza gdy panują sprzyjające warunki atmosferyczne, takie jak wysoka wilgotność powietrza oraz umiarkowane temperatury. Zakażenie najczęściej następuje podczas opadów deszczu lub intensywnego podlewania, które ułatwiają rozprzestrzenianie się zarodników grzyba oraz ich wnikanie w tkanki roślinne. W takich warunkach choroba może szybko się rozwijać i powodować znaczne uszkodzenia liści.

Brunatna plamistość liści – szkodliwość

Brunatna plamistość liści jest chorobą , która może znacząco obniżyć jakość i wielkość plonów zbóż. Atakując liście, powoduje ograniczenie powierzchni asymilacyjnej, co prowadzi do osłabienia procesu fotosyntezy i spowolnienia wzrostu roślin.

W efekcie choroba może skutkować zmniejszeniem plonów nawet o kilkadziesiąt procent. W skrajnych przypadkach, gdy porażenie jest bardzo silne i nie zostanie podjęte odpowiednie zwalczanie, osłabione rośliny mogą całkowicie nie wydać plonu, co przekłada się na poważne straty ekonomiczne dla producentów zbóż. Ponadto, choroba sprzyja obniżeniu jakości ziarna, co może wpływać na jego wartość handlową.

Brunatna plamistość liści zbóż – zapobieganie

Aby zapobiec rozwojowi brunatnej plamistości liści, zaleca się prowadzenie odpowiedniej agrotechniki. Istotne jest:

• dobre przyoranie resztek pożniwnych,
• zwalczanie perzu (roślina żywicielska),
• rozluźnienie płodozmianu,
• dobór odmian.

Ważne jest również unikanie nadmiernego nawadniania, które może sprzyjać rozwojowi grzyba.

Brunatna plamistość liści – metody zwalczania

Zwalczanie brunatnej plamistości liści zbóż wymaga kompleksowego podejścia, łączącego odpowiednią agrotechnikę z celowaną ochroną chemiczną. Patogen Pyrenophora tritici-repentis może szybko rozprzestrzeniać się na polu, zwłaszcza przy sprzyjających warunkach atmosferycznych – umiarkowanych temperaturach i wysokiej wilgotności.

Dlatego kluczowe znaczenie ma zarówno profilaktyka, jak i szybka reakcja w przypadku pojawienia się pierwszych objawów chorobowych. Podstawą ograniczenia presji brunatnej plamistości liści jest stosowanie płodozmianu, uprawa odmian bardziej odpornych oraz staranne przyorywanie resztek pożniwnych.

Szczególnie istotne jest unikanie siewu zbóż po sobie, co ogranicza ilość źródeł pierwotnej infekcji. Należy również zadbać o odpowiednie nawożenie, które wzmacnia odporność roślin na stres chorobowy. W przypadku stwierdzenia objawów choroby, skuteczne zwalczanie brunatnej plamistości liści zbóż zapewnia zastosowanie odpowiednio dobranych fungicydów , które ograniczają rozwój patogenu i chronią rośliny przed dalszym porażeniem.

Skuteczne środki na zwalczanie brunatnej plamistości liści

W sytuacji, gdy choroba już występuje, konieczne jest zastosowanie skutecznych środków ochrony roślin . Wiodącą rolę w zwalczaniu brunatnej plamistości liści odgrywają fungicydy . Wśród rekomendowanych preparatów znajdują się nowoczesne rozwiązania oferowane przez firmę BASF, takie jak Priaxor^®, Revyflex^® Plus oraz Osiris®Revy.

Priaxor^® zawiera piraklostrobinę i fluxapyroxad – połączenie substancji z grupy strobiluryn i karboksyamidów, które zapewnia szybkie i długotrwałe działanie zapobiegawcze i lecznicze. Preparat ten nie tylko ogranicza rozwój patogenu, ale także poprawia fizjologiczny stan roślin, co przekłada się na lepsze wykorzystanie składników pokarmowych i większy potencjał plonotwórczy.

Revyflex^® Plus to nowoczesny fungicyd o wysokiej skuteczności, zawierający aż trzy substancje czynne: mefentriflukonazol (Revysol®), pyraklostrobinę (F500) oraz metrafenon. Preparat charakteryzuje się doskonałą mobilnością w roślinie – substancje aktywne szybko wnikają w tkanki i równomiernie się w nich rozprzestrzeniają, co zapewnia skuteczne zwalczanie brunatnej plamistości liści oraz innych chorób grzybowych. Revyflex^® Plus jest szczególnie polecany do stosowania w programach profilaktycznej ochrony zbóż.

Osiris^® Revy bazuje na dwóch substancjach czynnych: mefentriflukonazolu (Revysol®) oraz protiokonazolu. Dzięki tej kombinacji preparat cechuje się wyjątkowo szerokim spektrum działania i wysoką skutecznością w zwalczaniu brunatnej plamistości liści oraz innych chorób grzybowych zbóż. Osiris®Revy zapewnia niezawodną ochronę plantacji, nawet w warunkach silnej presji chorobotwórczej, wspierając zdrowy rozwój roślin przez cały okres wegetacji.

Dobór odpowiedniego fungicydu i terminu zabiegu powinien uwzględniać stadium rozwojowe zbóż, warunki atmosferyczne oraz stopień porażenia. Tylko zintegrowane podejście do ochrony zapewnia skuteczne ograniczenie brunatnej plamistości liści i minimalizację strat w plonie.plonie.

Jakie uprawy atakuje brunatna plamistość liści zbóż?

Brunatna plamistość liści występuje przede wszystkim w uprawach pszenicy ozimej , która jest najbardziej podatna na porażenie i jednocześnie najczęściej uprawiana w warunkach sprzyjających rozwojowi patogenu. Choroba regularnie pojawia się również na pszenicy jarej , choć z mniejszym nasileniem. Wrażliwe na infekcję są także inne gatunki zbóż:

• pszenżyto , zwłaszcza ozime,
• jęczmień , głównie w okresach wilgotnej pogody,
• żyto , w mniejszym stopniu,
• sporadycznie owies , choć przypadki porażenia są rzadkie i zazwyczaj ograniczone.

Szczególnie silne objawy brunatnej plamistości obserwuje się w monokulturze zbóż, przy wysokim udziale azotu oraz w warunkach długotrwałej wilgotności. Nasilenie porażenia zależy także od podatności odmian i terminu siewu – wcześniejsze siewy zwiększają ryzyko. W praktyce ochrona powinna być koncentrowana przede wszystkim na pszenicy ozimej , która pełni rolę głównego źródła infekcji wtórnych w danym rejonie, a także przynosi największe straty plonów w wyniku porażenia.

Brunatna plamistość liści – cykl rozwojowy

Cykl rozwojowy brunatnej plamistości liści zbóż rozpoczyna się zimowaniem patogenu na resztkach pożniwnych, porażonym ziarnie, dziko rosnących trawach oraz na oziminach. Wiosną na tych pozostałościach rozwijają się pseudotecja, w których powstają zarodniki – askospory.

Zarodniki te są przenoszone przez wiatr i wywołują infekcję pierwotną roślin. W trakcie sezonu wegetacyjnego na porażonych roślinach tworzą się zarodniki konidialne, które również rozprzestrzeniają się z wiatrem, powodując infekcje wtórne i dalsze rozprzestrzenianie choroby. Brunatna plamistość liści może występować na wszystkich etapach rozwojowych roślin zbożowych .

Jakie są przyczyny rozwoju brunatnej plamistości liści?

Przyczyny brunatnej plamistości liści zbóż oraz wpływ czynników zewnętrznych na rozwój choroby są ściśle związane z warunkami agrotechnicznymi i środowiskowymi. Największe zagrożenie chorobą występuje przy uproszczonej uprawie zbóż, szczególnie w systemie bezorkowym, gdzie na polu pozostają znaczne ilości resztek pożniwnych, stanowiących źródło patogenu.

Uprawa gatunków podatnych, takich jak pszenżyto i pszenica, zwłaszcza po sobie nawzajem, zwiększa ryzyko pojawienia się brunatnej plamistości już we wczesnych fazach rozwojowych roślin.

Grzyb rozwija się w szerokim zakresie temperatur, jednak do zakażenia konieczne jest zwilżenie liści oraz długotrwały okres wilgotnej pogody. Warunki sprzyjające rozwojowi choroby to umiarkowane temperatury, wysoka wilgotność powietrza oraz obecność porażonych roślin lub resztek roślinnych na polu uprawnym. Wzrost zagrożenia chorobą sprzyja uprawa pszenicy po pszenicy jako przedplonie oraz wybór odmian podatnych na porażenie.

Jakie są skutki rozwoju brunatnej plamistości liści zbóż?

Skutki rozwoju brunatnej plamistości liści zbóż mają duże znaczenie gospodarcze. Porażenie roślin prowadzi do ich osłabienia oraz znacznego ograniczenia zdolności fotosyntetycznych, co powoduje stopniowe obumieranie liści. W wyniku tego procesu rośliny tracą zdolność do efektywnego wytwarzania substancji odżywczych niezbędnych do wzrostu i rozwoju. Powoduje to obniżenie plonów zarówno pod względem ilościowym, jak i jakościowym. W przypadku silnego porażenia choroba może prowadzić do poważnych strat, a w skrajnych sytuacjach nawet do całkowitej utraty plonu, co negatywnie wpływa na rentowność upraw zbóż.