Mączniak prawdziwy zbóż i traw [Blumeria graminis]
Mączniak prawdziwy zbóż i traw – charakterystyka
Mączniak prawdziwy zbóż i traw to choroba wywołana przez grzyb Blumeria graminis, który jest pasożytem bezwzględnym, rozwijającym się na żywych komórkach roślin. Grzyb atakuje głównie rośliny zbożowe oraz trawy, powodując charakterystyczne objawy w postaci białego, a następnie szarobrunatnego nalotu na liściach, łodygach i kłosach.
Największe straty patogen powoduje w uprawach pszenicy, jęczmienia oraz pszenżyta. Rzadziej atakuje żyto i owies. Rozwija się głównie w warunkach wysokiej wilgotności, sprzyjają jej nawet krótkie okresy zwilżenia roślin przez rosę czy mgłę.
Mączniak prawdziwy jest szczególnie intensywny w latach o wysokiej temperaturze wiosną, a także w miejscach, gdzie uprawy są gęste i słabo wentylowane, co sprzyja rozwojowi grzyba.
Wysokie nawożenie azotowe może również przyczynić się do nasilenia choroby. Porażone rośliny często osłabiają się, a ich liście przedwcześnie żółkną i obumierają, co prowadzi do zmniejszenia plonów i pogorszenia jakości ziarna.
Jak wygląda mączniak prawdziwy zbóż i traw
Pierwsze symptomy mogą być widoczne już jesienią na zbożach ozimych, szczególnie w fazie drugiego liścia. Początkowo pojawia się biały, mączysty nalot – będący stadium konidialnym grzyba – najpierw na dolnych liściach, później na pochwach liściowych, źdźbłach, a nawet na kłosach. W miarę rozwoju choroby nalot ten staje się bardziej zbity, wojłokowaty i przybiera barwę szarobrunatną. Widoczne stają się czarne punkty – kleistotecja, czyli owocniki stadium workowego.
Silne porażenie prowadzi do przedwczesnego zasychania liści i może skutkować zamieraniem całych roślin. Ziarno z porażonych kłosów jest słabiej wypełnione i niższej jakości. U niektórych odmian, zwłaszcza jęczmienia, w miejscu infekcji może wystąpić brunatne przebarwienie będące reakcją obronną rośliny. Objawy mączniaka prawdziwego można pomylić z reakcjami nadwrażliwości lub niedoborem siarki.
Mączniak prawdziwy zbóż i traw – cykl rozwojowy
Cykl rozwojowy mączniaka prawdziwego zbóż i traw rozpoczyna się od infekcji pierwotnej, która następuje wiosną po pęknięciu owocników (kleistotecjów) zawierających zarodniki workowe.
Patogen jest pasożytem bezwzględnym, rozwijającym się wyłącznie na żywych komórkach roślin. Grzybnia rozwija się na powierzchni tkanek i pobiera składniki pokarmowe za pomocą ssawek. W trakcie sezonu wegetacyjnego na grzybni powstają trzonki konidialne, na których masowo tworzą się bezbarwne zarodniki konidialne (oidia) – główne źródło infekcji wtórnych.
W późniejszym okresie na porażonych organach formują się kuliste, ciemnobrunatne kleistotecja, zawierające worki z zarodnikami, które zimują i inicjują cykl chorobowy w kolejnym sezonie.
Przyczyny rozwoju mączniaka prawdziwego zbóż i traw
Mączniak prawdziwy zbóż i traw rozwija się głównie pod wpływem obecności dużej ilości zarodników i grzybni (inokulum) oraz sprzyjających warunków pogodowych. Chorobie sprzyja nawet krótkotrwałe zwilżenie roślin przez rosę czy mgłę, ponieważ patogen ma niewielkie wymagania wilgotnościowe. Silne nasilenie choroby często występuje wiosną, przy wysokich temperaturach powietrza. Większe szkody występują, gdy porażenie nastąpi we wczesnych fazach rozwojowych zbóż. Dodatkowymi czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju choroby są zacienione stanowiska, zbyt gęste łany oraz nadmierne nawożenie azotem.
W jakich uprawach występuje mączniak prawdziwy zbóż i traw
Mączniak prawdziwy zbóż i traw występuje powszechnie w uprawach pszenicy , jęczmienia , żyta , pszenżyta oraz, w mniejszym stopniu, owsa . Choroba poraża również liczne gatunki traw, zwłaszcza w warunkach sprzyjających – przy zbyt gęstych łanach, ograniczonej cyrkulacji powietrza i wysokiej wilgotności.
Kiedy występuje mączniak prawdziwy zbóż i traw
Mączniak prawdziwy zbóż i traw występuje po wschodach roślin aż do dojrzałości, przy sprzyjających warunkach pogodowych, takich jak wysoka temperatura i wilgotność powietrza. Choroba rozwija się intensywnie w okresach o wysokiej wilgotności, sprzyjających infekcji i rozprzestrzenianiu się zarodników. Wzmożone występowanie mączniaka może mieć miejsce, gdy występuje zbyt wczesny wysiew odmian ozimych oraz jarych, a także w uprawach podatnych odmian. Ponadto, nadmierne nawożenie roślin azotem sprzyja rozwojowi choroby, ponieważ zbyt odżywione łany stają się bardziej podatne na infekcje.
Jakie są skutki występowania mączniaka zbóż i traw
Skutki występowania mączniaka prawdziwego zbóż i traw mogą prowadzić do poważnych strat w uprawach. Choroba osłabia rośliny, zmniejszając ich zdolność do fotosyntezy, co skutkuje niższymi plonami. Porażone rośliny mają gorszą jakość ziarna, które jest mniejsze, słabiej wypełnione i gorsze jakościowo. Mączniak prawdziwy osłabia również odporność roślin, sprawiając, że stają się one bardziej podatne na inne choroby i szkodniki. W wyniku choroby może również nastąpić przedwczesne usychanie liści, co skraca okres wegetacyjny roślin i zmniejsza ich zdolność do rozwoju. Ponadto, rolnicy muszą ponosić dodatkowe koszty związane z ochroną roślin, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się choroby.
Mączniak prawdziwy zbóż i traw – zapobieganie
Zapobieganie mączniakowi prawdziwemu zbóż i traw opiera się na kompleksowym podejściu agrotechnicznym. Jednym z kluczowych elementów jest unikanie nadmiernych dawek nawozów azotowych, które sprzyjają zbyt bujnemu wzrostowi roślin, zagęszczeniu łanu i ograniczeniu przewiewności, co tworzy warunki sprzyjające rozwojowi choroby. Istotne jest również stosowanie prawidłowych norm wysiewu oraz unikanie sąsiedztwa form jarych i ozimych tych samych gatunków. Skuteczną metodą ograniczania źródła infekcji jest wykonywanie podorywek i orki, które niszczą resztki pożniwne z kleistotecjami grzyba. Dodatkowo, dobór odmian odpornych lub tolerancyjnych na porażenie powinien uwzględniać lokalne warunki środowiskowe i klimatyczne.
Jak zwalczać mączniaka prawdziwego zbóż i traw
W przypadku silnego porażenia roślin, konieczne może być zastosowanie odpowiednich fungicydów . Środki ochrony roślin o działaniu układowym lub kontaktowym są skuteczne w walce z chorobą, jednak ważne jest, by zabiegi przeprowadzać zgodnie z zaleceniami, stosując odpowiednie dawki i terminy aplikacji. Fungicydy oparte na triazolach, strobilurynach czy innych substancjach aktywnych są najczęściej stosowane w ochronie przed mączniakiem. Zabiegi powinny być przeprowadzane na wczesnych etapach choroby, co pozwala na skuteczne ograniczenie jej rozwoju i minimalizację strat w uprawach.
Skuteczne środki na mączniaka zbóż i traw
Skuteczne środki ochrony roślin przed mączniakiem prawdziwym zbóż i traw obejmują kilka preparatów, które różnią się działaniem i sposobem aplikacji.
Duet Na Start® to preparat, który skutecznie chroni rośliny już od pierwszych objawów choroby. Jego działanie jest zarówno kontaktowe, jak i układowe, co pozwala na długotrwałą ochronę przed mączniakiem. Duet na Start® to nowoczesne rozwiązanie fungicydowe na zboża dedykowane do zabiegu T1 . Tworzą go dwa produkty – środek grzybobójczy Empartis® oraz fungicyd Flexity®, zawierające łącznie aż 3 skuteczne substancje czynne.
Revyflex® Plus to fungicyd na zabieg T1 do ochrony zbóż ozimych i jarych. Zawiera aż trzy substancje czynne – mefentriflukonazol (Revy®sol®), pyraklostrobinę (F500) oraz metrafenon. Oferuje skuteczną ochronę przed mączniakiem, a także innymi chorobami grzybowymi. Jest to preparat charakteryzujący się długotrwałym działaniem również w warunkach wysokiej wilgotności.
Daxur® to fungicyd układowy na zabieg T1 lub zabieg T2 , który skutecznie zwalcza mączniaka prawdziwego oraz inne choroby grzybowe. Dzięki swojemu układowemu działaniu, preparat wnika do rośliny i chroni ją od wewnątrz, zapewniając długotrwałą ochronę.
Priaxor® to nowoczesny fungicyd na zabieg T2. Zawiera substancje czynne –piraklostrobinę i fluksapyroksad, które zwalczają choroby grzybowe, w tym mączniaka prawdziwego, zapewniając jednocześnie długotrwałą ochronę. Dzięki swojemu działaniu systemowemu, preparat może działać zarówno zapobiegawczo, jak i interwencyjnie.
OsirisRevy® to nowoczesny preparat, który łączy działanie układowe i kontaktowe, skutecznie chroniąc rośliny przed mączniakiem prawdziwym. Doskonale sprawdza się na zabieg T3 zapewniając wysoką efektywność działania.
W przypadku stosowania powyższych środków grzybobójczych ważne jest, aby aplikować je w odpowiednim czasie. Ich bezpieczne stosowanie wymaga ścisłego przestrzegania zaleceń zawartych w etykiecie-instrukcji każdego preparatu. Etykieta zawiera kluczowe informacje dotyczące dawek, terminów stosowania, okresów karencji oraz środków ostrożności, które są niezbędne do zapewnienia skuteczności zabiegu i ochrony zdrowia ludzi oraz środowiska .