Cylindrosporioza [Pyrenopeziza brassicae]

Charakterystyka cylindrosporiozy roślin kapustnych

Cylindrosporioza roślin kapustnych, to groźna i coraz powszechniejsza choroba grzybowa występująca na plantacjach roślin z rodziny kapustowatych (Brassicaceae). Patogen poraża m.in. rzepak ozimy i jary . Grzyb zimuje w resztkach pożniwnych, w glebie oraz na porażonych fragmentach roślin w postaci grzybni i acerwulusów. Dodatkowym źródłem infekcji są skażone nasiona, na których zarodniki mogą przetrwać nawet ponad 10 miesięcy.

Wiosną i jesienią grzyb tworzy apotecja na martwych tkankach roślinnych, z których uwalniane są askospory. Zarodniki te, przenoszone przez wiatr na duże odległości, odpowiadają za infekcje pierwotne.

W trakcie sezonu wegetacyjnego patogen rozprzestrzenia się głównie za pomocą zarodników konidialnych (konidiów), które są transportowane w kroplach deszczu i przez wiatr, co sprzyja szybkiemu szerzeniu się choroby na plantacjach.

Cylindrosporioza stanowi poważne zagrożenie zwłaszcza w latach o wilgotnej jesieni i wiośnie oraz przy łagodnych zimach, gdy warunki sprzyjają rozwojowi i rozprzestrzenianiu się patogenu.

Objawy cylindrosporiozy roślin kapustnych

Symptomy choroby pojawiają się na wszystkich nadziemnych częściach roślin. Najczęściej widoczne są wiosną, od fazy wzrostu pędu. Na liściach tworzą się koncentryczne, białe skupiska zarodnikowania (acerwulusy). W miarę postępu choroby kutikula liści pęka, liście deformują się i zamierają. Porażone liście często zwisają z łodyg, zamiast opadać. Na łodygach pojawiają się białe lub szare plamy z czarnymi cętkami na obrzeżach, które przekształcają się w podłużne, jasnobrunatne plamy o chropowatej, popękanej powierzchni. Na łuszczynach widoczne są brązowe, podłużne plamy prowadzące do ich deformacji i przedwczesnego dojrzewania.

Kiedy może się pojawić cylindrosporioza roślin kapustnych?

Cylindrosporioza roślin kapustnych może pojawić się głównie podczas wilgotnej jesieni i wiosny, gdy panują warunki sprzyjające infekcjom. Szczególnie niebezpieczne są lata z łagodną zimą, która umożliwia przezimowanie grzybni i zarodników na resztkach roślinnych. Choroba rozwija się najlepiej przy umiarkowanych temperaturach od 8°C do 24°C, z optimum około 16°C, oraz przy wysokiej wilgotności powietrza i gleby.

Do infekcji dochodzi najczęściej w sytuacjach, gdy rośliny są osłabione przez uszkodzenia mechaniczne, działalność szkodników lub zabiegi chemiczne (np. herbicydy usuwające warstwę woskową z liści).

Cylindrosporioza może rozwijać się już od fazy 4–8 liści rzepaku ozimego jesienią (BBCH 14–18) i nasilać się wiosną w fazie formowania łodygi (BBCH 31–39).Okres od infekcji do pojawienia się objawów choroby trwa zazwyczaj 15–30 dni i zależy od temperatury i warunków wilgotnościowych.

Cylindrosporioza roślin kapustnych – szkodliwość

Cylindrosporioza roślin kapustnych stanowi poważne zagrożenie dla upraw rzepaku ozimego , rzepaku jarego oraz innych roślin z rodziny kapustowatych. Choroba powoduje osłabienie roślin, ograniczając ich prawidłowy wzrost i rozwój. Skutkiem infekcji jest przedwczesne dojrzewanie łuszczyn, ich zasychanie, deformacje oraz podatność na osypywanie się nasion.

Silnie porażone rośliny wykazują: obniżoną powierzchnię asymilacyjną liści (w wyniku zamierania tkanek i deformacji blaszki liściowej), mniejsze możliwości odżywiania łuszczyn i nasion, większą podatność na wtórne infekcje i uszkodzenia spowodowane przez czynniki abiotyczne (np. wiatr, deszcz).

Konsekwencją rozwoju choroby jest znaczny spadek plonu nasion. Ponadto jakość zebranych nasion jest gorsza – nasiona mogą być drobniejsze, mniej wyrównane, o obniżonej zdolności kiełkowania i gorszych parametrach technologicznych. Zmniejsza to ich wartość handlową, a w przypadku materiału siewnego – także wartość użytkową.

Cylindrosporioza zwiększa również ryzyko strat podczas zbioru ze względu na kruchość i przedwczesne pękanie porażonych łuszczyn. Na plantacjach nasiennych dodatkowym zagrożeniem jest możliwość rozprzestrzenienia choroby poprzez zakażone nasiona.

Cylindrosporioza roślin kapustnych – zwalczanie

Skuteczne zwalczanie cylindrosporiozy roślin kapustnych wymaga zastosowania metod ochrony opartych na działaniach profilaktycznych, agrotechnicznych i chemicznych. Podstawą jest profilaktyczne zaprawianie nasion przed siewem, co ogranicza ryzyka wystąpienia choroby plantacji.
Ważnym elementem ochrony jest wykonywanie zabiegów fungicydowych, zarówno jesienią (w fazie 4–8 liści, BBCH 14–18), jak i wiosną (w fazie formowania łodygi, BBCH 31–39), zwłaszcza gdy stwierdza się przekroczenie progu szkodliwości (10–15% porażonych roślin).

Do ochrony chemicznej zaleca się stosowanie fungicydów o potwierdzonej skuteczności w zwalczaniu chorób liści i łodyg rzepaku, zawierających substancje aktywne z grup triazoli, strobiluryn lub mieszanin fungicydowych, dostosowanych do aktualnych zaleceń ochrony rzepaku .

Integralną częścią strategii zwalczania jest również przestrzeganie zasad prawidłowego płodozmianu, unikanie nadmiernego udziału rzepaku w strukturze zasiewów, wykonywanie głębokiej orki i terminowych podorywek w celu przyorania resztek pożniwnych będących źródłem infekcji.

Istotne jest również unikanie nadmiernego zagęszczenia łanu, które sprzyja utrzymywaniu się wysokiej wilgotności i rozwojowi choroby.

Dobór odmian tolerancyjnych na choroby grzybowe , w tym cylindrosporiozę, stanowi dodatkowy element ograniczający ryzyko strat. Regularny monitoring plantacji i dostosowanie terminów zabiegów ochronnych do faktycznego zagrożenia chorobowego pozwala na skuteczniejsze ograniczenie rozwoju patogenu.

Skuteczne środki na cylindrosporiozę roślin kapustnych

Do zwalczania cylindrosporiozy roślin kapustnych rekomendowane są fungicydy systemiczne o szerokim spektrum działania, zwalczające najważniejsze choroby grzybowe rzepaku . Skuteczność w ochronie przed cylindrosporiozą wykazują preparaty zawierające substancje aktywne z grup triazoli, strobiluryn oraz morfolin, a także mieszaniny fungicydowe łączące różne mechanizmy działania.

Wśród sprawdzonych środków na cylindrosporiozę znajduje się m.in. fungicyd Architect^®, który dzięki kombinacji substancji aktywnych działa zarówno grzybobójczo, jak i wspomaga prawidłowy wzrost i rozwój roślin.

Inne skuteczne fungicydy to preparaty zawierające tebukonazol, protiokonazol, difenokonazol, azoksystrobinę czy metkonazol, które ograniczają rozwój patogenu i chronią rośliny przed stratami plonu.

Dobór środka powinien uwzględniać aktualne zalecenia krajowe oraz spektrum zwalczanych patogenów, a skuteczność ochrony można zwiększyć poprzez stosowanie mieszanek fungicydów lub rotację substancji czynnych w celu zapobiegania uodparnianiu się patogenów.

Jakie uprawy atakuje cylindrosporioza roślin kapustnych?

Cylindrosporioza roślin kapustnych to choroba grzybowa , która poraża przede wszystkim rzepak ozimy i rzepak jary , powodując istotne straty w plonie oraz pogorszenie jakości nasion. Patogen atakuje także inne rośliny należące do rodziny kapustowatych (Brassicaceae), co sprawia, że stanowi poważne zagrożenie w uprawach o dużym udziale tych gatunków w strukturze zasiewów.

Do roślin szczególnie wrażliwych na cylindrosporiozę zalicza się również gorczycę białą , gorczycę sarepską, kapustę głowiastą , a także rzepik i brukiew . W sprzyjających warunkach choroba może rozwijać się także na innych warzywach kapustnych uprawianych na polu, takich jak kalafior , brokuł czy jarmuż .

Znaczenie gospodarcze cylindrosporiozy jest największe w uprawach rzepaku , zwłaszcza tam, gdzie stosowany jest uproszczony płodozmian i dochodzi do kumulacji patogenu w resztkach pożniwnych oraz w glebie. Choroba może prowadzić do osłabienia całych plantacji i znaczącego obniżenia opłacalności produkcji.

Cylindrosporioza roślin kapustnych – cykl rozwojowy

Patogen wywołujący cylindrosporiozę roślin kapustnych zimuje przede wszystkim na resztkach pożniwnych porażonych roślin oraz na zakażonych nasionach. W okresie jesieni i wiosny, przy sprzyjających warunkach klimatycznych, grzyb wytwarza na obumarłych fragmentach roślin specjalne owocniki — apotecja o miseczkowatym kształcie. W apotecjach powstają cylindryczne, jedno- lub dwukomórkowe askospory, które są głównym źródłem infekcji pierwotnej. Askospory są przenoszone przez wiatr na duże odległości, co umożliwia szybkie rozprzestrzenianie się choroby na nowe plantacje.W trakcie sezonu wegetacyjnego rozwój choroby jest intensyfikowany przez produkcję zarodników konidialnych. Konidia powstają w charakterystycznych dla tego patogenu strukturach zwanych acerwulusami, które formują się na porażonych liściach i innych nadziemnych organach roślin. Acerwulusy są białe i odsłaniają się w momencie pęknięcia skórek porażonych tkanek, uwalniając zarodniki konidialne.

Te jednokomórkowe, cylindryczne zarodniki rozprzestrzeniają się w kroplach deszczu oraz dzięki sile wiatru, co sprzyja szybkiemu i szerokiemu rozwojowi infekcji wtórnych.Okres inkubacji, czyli czas od momentu zakażenia do pojawienia się pierwszych objawów choroby i wytworzenia nowych acerwulusów, wynosi zazwyczaj od 15 do 30 dni, w zależności od panujących warunków pogodowych. Optymalne dla rozwoju patogenu są umiarkowane temperatury od 8 do 24°C, ze szczególnym uwzględnieniem około 16°C oraz wysoka wilgotność powietrza. Brak opadów, wysokie temperatury lub silne mrozy ograniczają rozwój choroby i spowalniają cykl rozwojowy grzyba.W ten sposób cylindrosporioza roślin kapustnych utrzymuje się i rozprzestrzenia przez cały sezon wegetacyjny, powodując systematyczne osłabienie roślin oraz obniżenie jakości i wielkości plonów.

Jakie są przyczyny rozwoju cylindrosporiozy roślin kapustnych?

Rozwój cylindrosporiozy roślin kapustnych jest silnie uzależniony od warunków środowiskowych oraz praktyk agrotechnicznych stosowanych w uprawie. Do głównych przyczyn sprzyjających rozwojowi choroby należy przede wszystkim wysoka wilgotność powietrza oraz deszczowa pogoda, które tworzą idealne warunki do kiełkowania zarodników grzyba i infekcji roślin. Wilgotne środowisko przyspiesza także uwalnianie i rozprzestrzenianie zarodników konidialnych w kroplach deszczu, co przyczynia się do szybkiego wzrostu presji choroby na plantacjach.

Kolejnym istotnym czynnikiem jest łagodna zima, która pozwala patogenowi przetrwać w resztkach roślinnych i na porażonych nasionach w formie grzybni i acerwulusów. Brak mroźnych temperatur ograniczających zimowanie grzyba sprzyja jego wcześniejszemu i bardziej intensywnemu rozwojowi na początku sezonu wegetacyjnego.

Mechaniczne uszkodzenia roślin, powstające np. podczas zabiegów pielęgnacyjnych, oprysków czy w wyniku działania szkodników, zwiększają podatność roślin na infekcję, gdyż stanowią miejsca wnikania zarodników i strzępków infekcyjnych grzyba

.Uszkodzona kutikula liści czy łodyg ułatwia patogenowi penetrację tkanek roślinnych.Nie bez znaczenia jest również struktur zasiewów, zwłaszcza zbyt wysoki udział rzepaku w płodozmianie.

Uprawa rzepaku na tym samym polu przez kolejne lata sprzyja kumulacji patogenu w glebie i resztkach pożniwnych, co zwiększa ryzyko infekcji i nasilenia cylindrosporiozy.

Wreszcie, do przyczyn rozwoju choroby należy zaliczyć niewłaściwe praktyki agrotechniczne, takie jak brak odpowiedniego płodozmianu, zbyt płytka orka, nieregularne podorywki oraz zbyt gęste siewy. Te czynniki sprzyjają nie tylko utrzymaniu źródła infekcji, ale również zwiększają wilgotność mikroklimatu w łanie, co korzystnie wpływa na rozwój grzyba.Sumarycznie, rozwój cylindrosporiozy roślin kapustnych jest wynikiem złożonego oddziaływania czynników środowiskowych i błędów agrotechnicznych, które razem tworzą sprzyjające warunki do rozwoju patogenu i rozprzestrzeniania choroby.

Jakie są skutki rozwoju cylindrosporiozy roślin kapustnych?

Rozwój cylindrosporiozy roślin kapustnych prowadzi do szeregu negatywnych skutków, które znacząco wpływają na kondycję roślin oraz wartość produkcyjnych plonów. Przede wszystkim choroba powoduje osłabienie roślin, co objawia się zahamowaniem wzrostu oraz ogólnym pogorszeniem zdrowotności. Porażone rośliny stają się mniej odporne na stresy środowiskowe oraz działanie innych patogenów.Cylindrosporioza prowadzi również do deformacji łuszczyn, które często zasychają i dojrzewają przedwcześnie. Tego typu uszkodzenia negatywnie wpływają na procesy rozwoju i prawidłowego kształtowania się nasion. W efekcie dochodzi do znacznego spadku zarówno jakości, jak i ilości uzyskiwanego plonu, co obniża wartość handlową i opłacalność uprawy.Ponadto osłabione i porażone przez cylindrosporiozę rośliny stają się bardziej podatne na infekcje ze strony innych patogenów, takich jak mączniak prawdziwy , sucha zgnilizna kapustnych czy szara pleśń . Zwiększone ryzyko wieloczynnikowego porażenia dodatkowo pogłębia straty w plonie oraz komplikuje ochronę fitosanitarną.W sumie skutki rozwoju cylindrosporiozy to przede wszystkim obniżenie zdrowotności roślin, zmniejszenie efektywności produkcji i pogorszenie jakości surowca, co sprawia, że choroba ta stanowi poważne zagrożenie dla plantacji rzepaku i innych roślin kapustnych.