Plamistość siatkowa jęczmienia [Pyrenophora teres]

Plamistość siatkowa jęczmienia – charakterystyka

Choroby jęczmienia ozimego i jęczmienia jarego stanowią istotne zagrożenie dla plonów, a jedną z najczęściej występujących jest plamistość siatkowa, wywoływana przez grzyb Pyrenophora teres. Choroba ta charakteryzuje się obecnością podłużnych, brunatnych plam o siatkowej strukturze, ograniczonych przez nerwy liściowe. Wraz z rozwojem infekcji zmiany te powiększają się, prowadząc do przedwczesnego obumierania liści.

W niektórych przypadkach może dojść także do zbrązowienia ości i plew. Patogen zimuje głównie w resztkach pożniwnych i słomie, które stanowią źródło infekcji pierwotnej. Przebieg choroby zależy od szczepu grzyba oraz podatności konkretnej odmiany jęczmienia, co wpływa na intensywność objawów i wielkość strat. Skuteczne ograniczanie porażenia wymaga m.in. doboru odpornych odmian oraz odpowiedniego gospodarowania resztkami pożniwnymi.

Jak rozpoznać plamistość siatkową liści jęczmienia?

Identyfikacja plamistości siatkowej liści jęczmienia jest trudna, szczególnie we wczesnych fazach rozwoju. Siatkowa struktura nekroz pojawiających się jednocześnie w kilku miejscach na blaszce liściowej to charakterystyczne cechy choroby. Objawy plamistości siatkowej jęczmienia mogą przypominać mączniaka prawdziwego lub pasiastość liści .

Objawy występowania plamistości siatkowej jęczmienia

Choroby jęczmienia ozimego i jarego to poważne zagrożenie dla upraw, a plamistość siatkowa jęczmienia jest jedną z najczęstszych i najbardziej charakterystycznych. Choroba może dawać pierwsze objawy już we wczesnych fazach rozwoju rośliny. Na młodych liściach siewek pojawiają się drobne, brunatne plamki, które z czasem stają się coraz bardziej widoczne. W fazie strzelania w źdźbło zmiany są szczególnie zauważalne na dolnych liściach, gdzie liczne plamki stopniowo powiększają się i wydłużają, tworząc charakterystyczny wzór – delikatną siatkę przecinających się kresek. Linie te przebiegają zarówno równolegle, jak i pod kątem prostym do nerwów liściowych. Brzegi plam mają zwykle nieregularny, rozmyty kształt. W obrębie brunatnych, kreskowatych nekroz często dochodzi do chloroz i żółknięcia blaszki liściowej. W miarę postępu infekcji porażone liście intensywnie żółkną i mogą całkowicie zamierać.

W zależności od odmiany jęczmienia oraz szczepu patogenu, objawy mogą się różnić. U niektórych odmian plamy nie wykazują wyraźnej siatkowej struktury – mają formę owalnych, nieregularnych zmian o barwie brunatnoczarnej lub ciemnobrunatnej. Ich wielkość również bywa zmienna – od drobnych, punktowych plamek o średnicy 3–6 mm po długie smugi.

Choroba nie ogranicza się jedynie do liści – objawy mogą pojawiać się także na pochwach liściowych, źdźbłach, a w późniejszym okresie również na kłosach, ościach i plewach. Tak szerokie spektrum porażenia sprawia, że plamistość siatkowa może znacząco wpłynąć na kondycję roślin i wysokość plonu, zwłaszcza przy braku odpowiedniej ochrony.

Jak wygląda plamistość siatkowa?

Plamistość siatkowa jęczmienia objawia się podłużnymi, brązowymi plamami o charakterystycznej siateczkowatej strukturze, rozmieszczonymi wzdłuż nerwów liści. Objawy te można pomylić z mączniakiem prawdziwym zbóż i traw , reakcjami nadwrażliwości lub innymi plamistościami liści , jednak tylko plamistość siatkową cechuje wyraźny, „siatkowy” wzór nekroz.

Okres i miejsce występowania plamistości siatkowej jęczmienia?

Plamistość siatkowa jęczmienia może się pojawić w okresie od stadium kiełka do dojrzałości. Choroba rozwija się głównie w klimacie umiarkowanym, sprzyjają jej łagodne zimy oraz wysoka wilgotność powietrza (90–100%) i temperatura 18–22°C. Opady deszczu i wiatr ułatwiają rozprzestrzenianie zarodników. Plamistość siatkowa występuje masowo w lata chłodne i wilgotne, natomiast wysoka temperatura około 25°C i sucha pogoda hamują rozwój choroby.

Kiedy może się pojawić siatkowa plamistość jęczmienia?

Siatkowa plamistość jęczmienia może się pojawić na roślinach już od wczesnego stadium kiełkowania, kiedy młode siewki zaczynają się rozwijać. Choroba rozwija się przez cały okres wegetacji, a jej objawy mogą być widoczne na kolejnych etapach wzrostu jęczmienia — od wschodów, przez fazę krzewienia, aż po strzelanie w źdźbło i dojrzałość roślin.

Najbardziej intensywne porażenie i widoczne objawy plamistości siatkowej występują zazwyczaj w okresie wiosennym, gdy warunki klimatyczne — wysoka wilgotność i umiarkowana temperatura — sprzyjają rozwojowi grzyba. Właśnie wtedy choroba może znacząco ograniczyć powierzchnię asymilacyjną liści, co wpływa na obniżenie plonu.

Plamistość siatkowa jęczmienia – szkodliwość

Plamistość siatkowa jęczmienia jest jedną z ważnych chorób jęczmienia ozimego, które powodują znaczne straty w plonach. Silne porażenie tą chorobą prowadzi do utraty plonów nawet na poziomie 40%, co stanowi poważne zagrożenie dla efektywności produkcji rolnej.

Choroba atakuje przede wszystkim liście, ograniczając ich powierzchnię asymilacyjną, co osłabia rośliny, spowalnia ich wzrost i obniża wielkość plonu. W celu skutecznej ochrony przed plamistością siatkową, będącą jedną z kluczowych chorób jęczmienia ozimego, zabiegi fungicydowe wykonuje się, gdy objawy infekcji obejmują od 10 do 15% liści na plantacji. Wczesne zastosowanie środków ochrony roślin pozwala zahamować rozwój patogenu i zmniejszyć szkody powodowane przez chorobę. Ważne jest także systematyczne monitorowanie plantacji oraz prawidłowa diagnoza, aby działania ochronne były podejmowane we właściwym czasie.

Plamistość siatkowa liści jęczmienia – zapobieganie

Zapobieganie plamistości siatkowej, jednej z najgroźniejszych chorób jęczmienia ozimego, opiera się przede wszystkim na działaniach profilaktycznych i odpowiednim zarządzaniu agrotechniką. Istotne znaczenie ma staranne przyoranie resztek pożniwnych, które są głównym źródłem infekcji pierwotnej. Ogranicza to możliwości przezimowania patogenu i zmniejsza presję infekcyjną w kolejnym sezonie wegetacyjnym.

Kolejnym ważnym elementem jest dobór odmian jęczmienia o wyższej odporności na choroby, w tym na plamistość siatkową, co pozwala na ograniczenie intensywności objawów oraz strat plonu.

Niezwykle istotne jest również stosowanie zdrowego, kwalifikowanego materiału siewnego, wolnego od patogenów, które mogłyby być przenoszone na młode rośliny już od wschodów.

Dodatkowo, unikanie uproszczeń w płodozmianie – w szczególności częstej uprawy jęczmienia na tym samym stanowisku – pozwala zmniejszyć ryzyko porażenia roślin. Przerwy w uprawie jęczmienia ozimego oraz unikanie sąsiedztwa plantacji jęczmienia jarego i ozimego ograniczają możliwości rozwoju i rozprzestrzeniania się choroby.

Kompleksowe podejście do zapobiegania pozwala skutecznie chronić rośliny i ograniczyć konieczność interwencji chemicznej.

Plamistość siatkowa jęczmienia – metody zwalczania

Plamistość siatkowa to jedna z najgroźniejszych chorób jęczmienia ozimego i jarego , dlatego jej skuteczne zwalczanie wymaga kompleksowego podejścia. Podstawą zapobiegania jest odpowiednia agrotechnika, obejmująca m.in. właściwy płodozmian, unikanie sąsiedztwa plantacji jęczmienia jarego i ozimego, eliminację samosiewów oraz dokładne przyorywanie resztek pożniwnych, które stanowią główne źródło infekcji pierwotnej.

Ważnym elementem ochrony jest również stosowanie zdrowego materiału siewnego oraz zaprawianie nasion fungicydami przed siewem. Zabieg ten ogranicza ryzyko przenoszenia patogenu na młode rośliny i zapewnia im ochronę w początkowym okresie wzrostu.

Jeśli mimo zastosowania działań profilaktycznych choroba się pojawi, należy wdrożyć chemiczne środki ochrony roślin. Zabiegi fungicydowe wykonuje się w momencie, gdy objawy porażenia widoczne są na około 10–15% liści. Skuteczność zwalczania zależy od szybkiej reakcji, odpowiedniego doboru preparatu oraz uwzględnienia warunków pogodowych i podatności konkretnej odmiany jęczmienia ozimego. Dzięki połączeniu metod agrotechnicznych i chemicznych możliwe jest ograniczenie rozwoju choroby i minimalizacja strat plonu.

Skuteczne środki na zwalczanie plamistości siatkowej jęczmienia

Skuteczne zwalczanie plamistości siatkowej liści jęczmienia, jednej z najczęstszych chorób jęczmienia ozimego, opiera się na właściwym doborze fungicydów o szerokim spektrum działania i wysokiej skuteczności wobec grzyba Pyrenophora teres. W ochronie chemicznej najczęściej wykorzystywane są preparaty zawierające substancje czynne z grupy triazoli (np. mefentriflukonazol , metkonazol ), które wykazują działanie układowe i zapobiegawczo-interwencyjne. Składniki te skutecznie hamują biosyntezę ergosterolu, kluczowego elementu błon komórkowych grzybów. Równie istotne są fungicydy oparte na pochodnych strobiluryny, takich jak piraklostrobina . Substancje te działają zapobiegawczo, ograniczając kiełkowanie zarodników i rozwój infekcji. W celu zwiększenia skuteczności oraz przeciwdziałania uodpornieniu patogena, często stosuje się mieszaniny tych substancji z karboksyamidami lub pochodnymi ketonu difenylowego, które dodatkowo wzmacniają efekt ochronny.

W praktyce rolniczej dobrą skuteczność wykazują m.in. środki takie jak: Duet na Start , Priaxor^®, Revysky^®, Daxur^®, czy Osiris®Revy. Fungicydy te, stosowane zgodnie z zaleceniami producentów i w odpowiednich fazach rozwoju roślin, zapewniają skuteczną ochronę upraw jęczmienia ozimego przed stratami powodowanymi przez plamistość siatkową. Dla uzyskania optymalnego efektu niezbędne jest również uwzględnienie warunków pogodowych, presji choroby oraz podatności danej odmiany.

Jakie uprawy atakuje plamistość siatkowa jęczmienia?

Choroby jęczmienia ozimego i jarego obejmują m.in. plamistość siatkową liści, która występuje powszechnie w uprawach polowych jęczmienia na ziarno, na paszę oraz w uprawach nasiennych. Patogen Pyrenophora teres poraża zarówno jęczmień ozimy , jak i jęczmień jary, przy czym objawy mogą różnić się intensywnością i formą w zależności od odmiany, warunków atmosferycznych i technologii uprawy. Choroba może pojawić się już we wczesnych fazach rozwojowych, prowadząc do ograniczenia powierzchni asymilacyjnej liści, pogorszenia kondycji roślin i obniżenia plonu, szczególnie w przypadku odmian bardziej podatnych.

Plamistość siatkowa jęczmienia – cykl rozwojowy

Choroby jęczmienia ozimego i jarego takie, jak plamistość siatkowa, mają dobrze udokumentowany cykl rozwojowy. Źródłem pierwotnego zakażenia są przede wszystkim porażone ziarniaki oraz resztki pożniwne, na których patogen Pyrenophora teres przetrzymuje niekorzystne warunki zimowe.

Wiosną, w otoczniach na resztkach, powstają worki z zarodnikami workowymi, które rozpoczynają nowy cykl infekcyjny. W początkowej fazie sezonu zarodniki workowe infekują najniżej położone liście, skąd choroba szybko się rozprzestrzenia. Na porażonych tkankach wytwarzają się zarodniki konidialne – najczęściej spotykana forma grzyba – które są rozprzestrzeniane przez wiatr oraz rozbryzgi deszczu na sąsiednie rośliny. Zarodniki konidialne tworzą się na skupiskach trzonków konidialnych i mają postać wydłużonych, wielokomórkowych struktur – początkowo bezbarwnych, później jasnobrunatnych.

Drugie stadium rozwojowe – workowe – pojawia się w postaci ciemnych pseudotecjów osadzonych pod skórką źdźbeł. W ich wnętrzu znajdują się czterokomórkowe zarodniki workowe, będące kolejnym źródłem infekcji.

Choroba występuje częściej i zwykle z większym nasileniem na jęczmieniu jarym niż ozimym, co wiąże się m.in. z warunkami pogodowymi, wrażliwością odmian oraz techniką uprawy. Skuteczne ograniczanie cyklu rozwojowego patogena wymaga działań profilaktycznych, ochrony chemicznej i właściwego płodozmianu.

Jakie są przyczyny rozwoju plamistości siatkowej jęczmienia?

Przyczyny rozwoju plamistości siatkowej jęczmienia, podobnie jak w przypadku innych chorób grzybowych zbóż , są związane zarówno z czynnikami agrotechnicznymi, jak i sprzyjającymi warunkami atmosferycznymi. Częsta uprawa jęczmienia ozimego na tym samym polu, zwłaszcza w krótkim płodozmianie, prowadzi do nagromadzenia patogenu w glebie i resztkach pożniwnych. Dodatkowo uprawa odmian podatnych na porażenie przez grzyba Pyrenophora teres znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia choroby. Jednym z istotnych czynników sprzyjających infekcji jest także zbyt wczesny siew jęczmienia, który powoduje, że rośliny dłużej pozostają narażone na działanie wilgotnych i chłodnych warunków jesiennych, sprzyjających rozwojowi patogenu. Plamistość siatkowa szybciej rozwija się również przy dużej ilości resztek pożniwnych na powierzchni gleby oraz przy wysokiej wilgotności powietrza.

Jakie są skutki rozwoju plamistości siatkowej liści jęczmienia?

Rozwój plamistości siatkowej liści jęczmienia jest jedną z najpoważniejszych przyczyn strat w uprawach. Choroby jęczmienia ozimego i jarego, w tym plamistość siatkowa, powodują obumieranie liści, co znacząco ogranicza zdolność roślin do fotosyntezy. W efekcie dochodzi do osłabienia wzrostu i rozwoju jęczmienia oraz spadku plonów, który może sięgać nawet 40%. Ponadto, uszkodzone liście są bardziej podatne na działanie innych patogenów i niekorzystnych warunków środowiskowych, co dodatkowo wpływa na obniżenie jakości i ilości zbiorów.