Zwalczanie chwastów w rzepaku ozimym
Znaczenie uprawy rzepaku ozimego w Polsce
Uprawa rzepaku ozimego odgrywa kluczową rolę w polskim rolnictwie, wpływając na gospodarkę, przemysł spożywczy oraz energetyczny. Jest jednym z głównych źródeł dochodów producentów rolnych, ze względu na wysoką wartość rynkową nasion i przetworów, które są wykorzystywane do produkcji oleju spożywczego, margaryny oraz pasz dla zwierząt.
Rzepak ozimy jest także ważnym surowcem do produkcji biopaliw, wspierając rozwój odnawialnych źródeł energii i redukcję emisji gazów cieplarnianych. Jako roślina przedplonowa poprawia żyzność gleby, ogranicza występowanie chorób i szkodników w kolejnych uprawach, a także wspomaga walkę z erozją gleby. Dodatkowo rzepak jest rośliną miododajną, co ma szczególne znaczenie dla pszczelarstwa i bioróżnorodności przyrodniczej.
Uprawa rzepaku ozimego ma więc wieloaspektowe znaczenie ekonomiczne, społeczne i ekologiczne. Jego wszechstronne zastosowanie w przemyśle spożywczym i energetycznym oraz korzyści agrotechniczne i ekologiczne czynią go nieodłącznym elementem polskiego krajobrazu rolniczego, a także ważnym elementem zrównoważonego rolnictwa i polityki energetycznej.
Jakie chwasty w rzepaku ozimym występują najczęściej?
Chwasty występujące w rzepaku ozimym to zarówno rośliny jednoliścienne jak i dwuliścienne, które mogą znacząco wpłynąć na obniżenie plonów i jakość upraw.
Wśród najbardziej popularnych chwastów jednoliściennych , które należy zwalczać w uprawach rzepaku znajdują się m.in. samosiewy zbóż i bardzo uciążliwa miotła zbożowa , która często występuje w monokulturach zbożowych i rzepaku. Oprysk na jednoliścienne w rzepaku powinien być wykonany w odpowiednich warunkach i fazie wzrostu chwastów, aby był skuteczny. Chwasty jednoliścienne konkurują z rzepakiem o wodę, światło i składniki odżywcze, co może prowadzić do obniżenia plonów.
Najpopularniejsze chwasty dwuliścienne w rzepaku:
- chaber bławatek - roślina o pięknych niebieskich kwiatach, ale bardzo konkurencyjna wobec rzepaku, szczególnie w fazie wczesnego wzrostu;
- dymnica pospolita - chwast o charakterystycznych różowych kwiatach, który szybko się rozprzestrzenia, szczególnie w uprawach prowadzonych na glebach glebach lekkich;
- gorczyca polna – roślina znana również jako dzika gorczyca, jest chwastem trudnym do zwalczania ze względu na swoje szybkie kiełkowanie i wzrost;
- gwiazdnica pospolita - chwast nisko rosnący, który może pokrywać duże powierzchnie, ograniczając dostęp światła do roślin rzepaku;
- jasnota purpurowa i jasnota różowa – oba gatunki jasnoty są powszechnie spotykane na polach rzepaku, tworząc gęste skupiska, które konkurują z rzepakiem o składniki pokarmowe, wodę i światło;
- komosa biała - roślina o wysokiej konkurencyjności, często spotykana na polach o wysokiej zawartości azotu;
- mak polny - chwast o czerwonych, atrakcyjnych wizualnie kwiatach, bardzo konkurencyjny wobec roślin uprawnych;
- niezapominajka polna - roślina o małych niebieskich kwiatach, która może tworzyć gęste, konkurencyjne kobierce na polach;
- przytulia czepna - jest jednym z najbardziej uciążliwych chwastów występujących w uprawach rzepaku;
- rdest powojowaty - roślina o pnących pędach, która może szybko porastać duże powierzchnie pola;
- rumian polny i rumianek pospolity - oba gatunki rumianku są powszechne na polach uprawnych i mogą tworzyć gęste, konkurencyjne skupiska;
- rzodkiew świrzepa - chwast o dużych, charakterystycznych kwiatach, trudny do zwalczania;
- tasznik pospolity - szeroko rozpowszechniony chwast, który szybko rozprzestrzenia się na polach rzepaku;
- tobołki polne - chwasty o małych, niepozornych kwiatach, ale bardzo konkurencyjne wobec roślin uprawnych;
- bodziszek drobny - roślina o drobnych kwiatach, która może tworzyć gęste kobierce na polach uprawnych,
- samosiewy rzepaku , rzepikochwasty oraz rzepakochwasty.
Chwasty dwuliścienne w rzepaku stanowią poważne zagrożenie dla jakości i wysokości plonów. W celu ich eliminacji zaleca się oprysk na chwasty dwuliścienne w rzepaku, szczególnie w fazie wczesnego wzrostu rośliny uprawnej.
Zwalczanie tych chwastów w uprawach rzepaku wymaga zastosowania zintegrowanych metod ochrony roślin. Herbicydy firmy BASF takie jak Cleravo® Flex , Butisan® Star 416 SC, oferują szerokie okno aplikacji, co daje więcej możliwości na wykonanie zabiegów w optymalnym momencie. Oprysk na chwasty w rzepaku powinien być wykonany zgodnie z zaleceniami producenta. Regularne monitorowanie stanu upraw, właściwy dobór metod zwalczania chwastów oraz zastosowanie odpowiednich herbicydów są kluczowe dla utrzymania zdrowych i wydajnych upraw rzepaku ozimego.
Cykl życiowy chwastów w kontekście upraw rzepaku
Cykl życiowy chwastów w rzepaku zaczyna się od momentu siewu rzepaku, kiedy gleba jest przygotowywana i staje się dogodnym miejscem do kiełkowania nasion chwastów. Chwasty jednoliścienne, takie jak miotła zbożowa czy samosiewy zbóż , zaczynają kiełkować w tym samym czasie co rzepak, konkurując z nim o wodę, światło i składniki odżywcze. W tej fazie, gdy rośliny rzepaku są jeszcze młode i słabo ukorzenione, chwasty mają największe szanse na zdominowanie przestrzeni uprawnej.
Wczesna jesień to okres intensywnego wzrostu chwastów dwuliściennych, takich jak przytulia czepna, chaber bławatek i tasznik pospolity. Chwasty te rozwijają się bardzo szybko, tworząc gęstą pokrywę, która skutecznie ogranicza dostęp światła do roślin rzepaku, hamując ich wzrost i rozwój.
W miarę jak dni stają się krótsze i temperatury spadają, chwasty przystosowują się do warunków zimowych, niektóre gatunki wchodzą w stan spoczynku, inne zaś kontynuują powolny wzrost. Zimą chwasty często są mniej widoczne, ale ich korzenie nadal rozwijają się pod powierzchnią gleby. Kiedy temperatura zaczyna wzrastać, chwast w rzepaku wiosną ponownie przyspieszają swój rozwój. Chwasty krzyżowe, takie jak gorczyca polna i rzodkiew świrzepa , w tej fazie mogą szczególnie szybko się rozwijać, wykorzystując pierwsze promienie wiosennego słońca. Chwasty te konkurują z rzepakiem o zasoby pokarmowe i wodę, co może prowadzić do znacznego obniżenia plonów.
Chwasty w rzepaku wiosną i wczesnym latem osiągają pełnię rozwoju. Rośliny takie jak mak polny , rumianek pospolity i gwiazdnica pospolita tworzą kwiaty i owoce, które produkują nasiona gotowe do rozsiewania. Stadium to jest kluczowe dla rozprzestrzeniania się chwastów, ponieważ nasiona mogą łatwo przemieszczać się na znaczne odległości, zanieczyszczając kolejne pola uprawne.W końcowej fazie cyklu życiowego, chwasty w rzepaku przechodzą do etapu dojrzewania i obumierania, ale w glebie pozostawiają po sobie nasiona, które mogą przetrwać w stanie uśpienia nawet przez wiele lat. Nasiona te stanowią spore zagrożenie dla przyszłych upraw, ponieważ mogą kiełkować w kolejnych sezonach, rozpoczynając swój cykl rozwojowy od początku.
Należy więc pamiętać, że efektywne zarządzanie chwastami w uprawie rzepaku wymaga ciągłego monitorowania i zastosowania zintegrowanych metod ochrony roślin, takich jak stosowanie odpowiednich herbicydów i praktyk agrotechnicznych. Umożliwi to utrzymanie zdrowych upraw i minimalizację strat plonów spowodowanych konkurencją chwastów.
Wpływ chwastów na uprawy rzepaku ozimego
Chwasty mają znaczący wpływ na uprawy rzepaku ozimego i jego plonowanie, konkurując z roślinami uprawnymi o niezbędne zasoby, takie jak woda, światło i składniki odżywcze. Ich obecność w uprawach rzepaku ozimego może prowadzić do znacznego obniżenia plonów.
W początkowej fazie wzrostu rzepaku, chwasty, takie jak miotła zbożowa i samosiewy zbóż, mogą dominować przestrzeń uprawną, ograniczając dostęp młodych roślin do światła. To hamuje fotosyntezę, co w konsekwencji prowadzi do osłabienia wzrostu rzepaku i zmniejszenia jego zdolności do wytwarzania zdrowych i silnych roślin. Dodatkowo, konkurencja o wodę i składniki odżywcze w glebie sprawia, że rzepak jest mniej efektywny w przyswajaniu tych zasobów, co negatywnie wpływa na jego rozwój, jakość nasion i ostateczne plonowanie.
W miarę jak rośliny rzepaku rosną, obecność chwastów dwuliściennych, takich jak przytulia czepna, chaber bławatek, tasznik pospolity i inne, staje się bardziej zauważalna. Chwasty te mogą tworzyć gęste pokrycie gleby, co nie tylko ogranicza dostęp światła, ale także powoduje większe zagęszczenie roślin na polu. To z kolei prowadzi do zwiększonej konkurencji między roślinami rzepaku o przestrzeń, co może prowadzić do ich osłabienia i zwiększonej podatności na choroby i szkodniki.
Chwasty krzyżowe, takie jak gorczyca polna i rzodkiew świrzepa, stanowią dodatkowe wyzwanie, ponieważ są blisko spokrewnione z rzepakiem. Ich obecność może powodować trudności w zwalczaniu chemicznym, ponieważ środki ochrony roślin muszą być starannie dobrane, aby nie zaszkodzić rzepakowi.
Pod koniec cyklu wzrostu, chwasty takie jak mak polny, rumianek pospolity i gwiazdnica pospolita, które produkują duże ilości nasion, mogą znacząco zwiększyć ilość nasion chwastów w glebie. To prowadzi do problemów w przyszłych sezonach uprawowych, ponieważ nasiona te mogą kiełkować w kolejnych latach.
Chwasty mogą również pośrednio wpływać na plonowanie rzepaku poprzez utrudnianie mechanicznego zbioru roślin. Gęsta pokrywa chwastów może prowadzić do zatykania maszyn i zwiększonego zużycia paliwa, co z kolei zwiększa koszty produkcji.
Jakość nasion rzepaku jest również istotnie zagrożona przez obecność chwastów. Konkurencja o zasoby może prowadzić do produkcji mniejszych, mniej rozwiniętych nasion o niższej zawartości oleju. Stopień zaolejenia nasion jest kluczowym parametrem jakościowym, wpływającym na wartość rynkową rzepaku. Chwasty, zmniejszając ilość dostępnych zasobów dla rzepaku, mogą prowadzić do obniżenia stopnia zaolejenia nasion, co bezpośrednio przekłada się na mniejszą opłacalność produkcji.
Skuteczne zarządzanie chwastami w uprawie rzepaku ozimego jest kluczowe dla maksymalizacji plonów i minimalizacji strat. Zintegrowane podejście do ochrony roślin, obejmujące stosowanie odpowiednich herbicydów, monitorowanie stanu upraw i praktyki agrotechniczne, są niezbędne do utrzymania zdrowych i wydajnych upraw rzepaku ozimego.
Zintegrowane metody zwalczania chwastów w uprawie rzepaku ozimego
Zintegrowane metody zwalczania chwastów w rzepaku ozimym to podejście łączące różne strategie ochrony roślin, mające na celu efektywne zarządzanie populacją chwastów przy jednoczesnym minimalizowaniu negatywnego wpływu na środowisko. Takie podejście pozwala na zmniejszenie uzależnienia od chemicznych środków ochrony roślin i wspiera zrównoważone rolnictwo.
Kluczowym elementem zintegrowanego zwalczania chwastów jest prawidłowe planowanie rotacji upraw. Rotacja upraw zmniejsza ryzyko nagromadzenia specyficznych chwastów dla danego gatunku roślin, ponieważ różne rośliny uprawne mają różne wymagania i cykle wzrostu, co utrudnia chwastom adaptację i przetrwanie.
Kolejnym ważnym aspektem jest stosowanie agrotechnicznych praktyk, takich jak odpowiednia uprawa gleby. Głębokie orki i inne techniki uprawy mogą skutecznie niszczyć kiełkujące chwasty oraz ich nasiona, zmniejszając tym samym ich liczbę w glebie. Poprawa struktury gleby oraz zarządzanie jej wilgotnością również wpływają na skuteczność zwalczania chwastów.
Ważnym elementem jest również odpowiedni dobór terminu siewu rzepaku. Siew w optymalnym terminie pozwala na szybki wzrost i rozwój roślin rzepaku, co zwiększa ich konkurencyjność wobec chwastów. Zdrowe, szybko rosnące rośliny rzepaku są bardziej odporne na konkurencję chwastów i lepiej radzą sobie w ich obecności.
Zintegrowane metody zwalczania chwastów obejmują także monitorowanie pola uprawnego i regularne kontrole stanu chwastów. Wczesne wykrywanie ich obecności pozwala na szybszą reakcję i zastosowanie odpowiednich metod zwalczania, zanim jeszcze chwasty zdążą się rozprzestrzenić i zdominować uprawę.
Biologiczne metody zwalczania chwastów, takie jak wykorzystanie naturalnych wrogów chwastów, mogą być skutecznym uzupełnieniem zintegrowanych strategii. Wprowadzenie organizmów, które naturalnie kontrolują populację chwastów, pomaga w utrzymaniu równowagi ekologicznej w polu uprawnym.
Chemiczne środki ochrony roślin z grupy herbicydów, również odgrywają znaczącą rolę w walce z chwastami. Stosowanie herbicydów powinno być jednak dokładnie przemyślane i skoordynowane z innymi metodami. Ważne jest stosowanie herbicydów o różnych mechanizmach działania, aby zapobiegać rozwojowi odporności chwastów na konkretne substancje chemiczne.
Zintegrowane metody zwalczania chwastów w rzepaku ozimym są kompleksowym podejściem, które łączy różne strategie i narzędzia, zapewniając skuteczną kontrolę chwastów przy jednoczesnym zachowaniu zdrowia środowiska i zrównoważonego rolnictwa.
Jakie herbicydy najlepiej zwalczają chwasty w rzepaku ozimym?
Wybierając herbicydy do zwalczania chwastów w rzepaku ozimym, istotne jest uwzględnienie kilku kluczowych kryteriów. Herbicyd powinien mieć szerokie spektrum działania, być skuteczny na różnych stadium rozwojowe chwastów i bezpieczny dla rzepaku ozimego. Ważne jest również zastosowanie środków o różnych mechanizmach działania, aby zapobiec rozwojowi oporności chwastów. Herbicydy powinny być dostosowane do warunków glebowych i klimatycznych oraz łatwe w aplikacji. Dobór odpowiednich środków powinien być poprzedzony konsultacją z doradcą rolniczym, aby opracować skuteczną strategię zarządzania ochroną upraw.
Jednym z polecanych środków chwastobójczych dedykowanych do zwalczania chwastów w uprawach rzepaku jest Butisan® Star 416 SC , który zawiera w składzie dwie substancje aktywne: metazachlor i chinomerak.
Preparat zwalcza zarówno chwasty jednoliścienne jak i dwuliścienne. Maksymalną efektywność uzyskuje się stosując środek jeszcze przed wschodami chwastów, ponieważ jest on pobierany przez ich kiełkujące korzenie.
Butisan® Star 416 SC działa również na chwasty po wschodach do fazy 2 liści właściwych, w zależności od gatunku chwastu.Zgodnie z zaleceniami, środek chwastobójczy Butisan® Star 416 SC najlepiej stosować w trzech terminach i różnych dawkach:
- bezpośrednio po siewie – od 2,5 do 3,0 l/ha,
- 4–7 dni po siewie - 2,5 l/ha
- powschodowo (jesienią) – 3l/ha.
Kolejnym spośród polecanych środków chwastobójczych do zwalczania chwastów jednoliściennych i dwuliściennych w uprawach rzepaku ozimego jest preparat Cleravo Flex® . Zawiera on w składzie trzy substancje aktywne, które różnią się od siebie między innymi mechanizmem działania.
Pierwsza z nich to imazamoks, która hamuje podział komórek w tkankach merystematycznych, w wyniku czego następuje silne zahamowanie wzrostu i rozwoju oraz powolne zamieranie całych roślin. W tym miejscu należy wspomnieć, że niektóre odmiany rzepaku wykazują wysoką odporność na tę substancję. Przykładem może być tu odmiana InVigor inV1266 CL , która w duecie z herbicydem Cleravo Flex® tworzy innowacyjną technologię ochrony rzepaku o nazwie Clearfield® .
Drugą substancją czynną wchodzącą w skład herbicydu Cleravo Flex® jest chinomerak należący do grupy regulatorów wzrostu. Chinomerak jest pobierany jest przez korzenie oraz liście chwastów. Następnie kumuluje się w stożkach wzrostu pędów i korzeni hamując wzrost i rozwój roślin. Objawy działania tego związku najszybciej widać na najmłodszych częściach chwastów.
Aminopyralid to ostatnia spośród trzech substancji aktywnych zawartych w herbicydzie Cleravo Flex®. Jest ona pobierana przez liście i korzenie, a następnie transportowana po całej roślinie. Jej działanie polega na hamowaniu podziałów komórek w tkankach roślinnych, co z kolei wpływa na zahamowanie wzrostu i rozwoju chwastów.
Środek chwastobójczy Cleravo Flex® zwalcza szerokie spektrum chwastów występujących w uprawach rzepaku. Doskonale radzi sobie z samosiewami rzepaku oraz rzepiko- i rzepakochwastami. Jest pobierany głównie przez liście chwastów, ale także przez korzenie. Herbicyd najskuteczniej niszczy chwasty znajdujące się w fazie 2 - 4 liści właściwych (przytulia czepna do 4 okółków).
Zalecana dawka preparatu Cleravo Flex® dedykowana do jednorazowego zabiegu wynosi od 1,4 do 2,0 l/ha. Natomiast maksymalna dawka wynosi 2,0 l/ha.
Różnorodność gatunków chwastów segetalnych towarzyszących roślinom uprawnym, przy dużej zmienności siedlisk, komplikuje opracowanie skutecznych metod odchwaszczania pól uprawnych. Dodatkowym utrudnieniem jest dostosowanie sposobów odchwaszczania do aktualnych technologii uprawy roślin i kondycji ekonomicznej gospodarstw. Efektywne działanie herbicydów, jak wiadomo, jest uzależnione od czynników glebowych i klimatycznych oraz od faz rozwojowych każdego gatunku chwastu. Im większa liczebność gatunkowa zbiorowiska, tym trudniej dobrać odpowiedni preparat, którym można skutecznie ochronić uprawy przed konkurencją chwastów. Dlatego też przy wyborze herbicydów należy stosować rozwagę i wybierać wyłącznie oryginalne produkty pochodzące z wiarygodnych źródeł.
Co na chwasty w rzepaku jesienią?
Jesień to dobry moment na zwalczanie chwastów w rzepaku ozimym, ponieważ wiele gatunków chwastów jednoliściennych i dwuliściennych kiełkuje i intensywnie rośnie właśnie w tym okresie. Wczesna interwencja jest niezbędna, aby młode rośliny rzepaku nie musiały konkurować o wodę, światło i składniki odżywcze, co mogłoby negatywnie wpłynąć na ich rozwój i zimowanie.
W tej fazie szczególnie uciążliwe mogą być samosiewy zbóż i miotła zbożowa (chwasty jednoliścienne), a także przytulia czepna , chaber bławatek , tasznik pospolity oraz inne chwasty dwuliścienne , które szybko tworzą gęstą pokrywę.
Do skutecznego zwalczania chwastów jesienią zalecane są herbicydy doglebowe, które działają poprzez pobieranie substancji aktywnych przez kiełkujące korzenie chwastów. Przykładem takiego preparatu jest Butisan® Star 416 SC. Największą efektywność osiąga się, stosując go bezpośrednio po siewie rzepaku (od 2,5 do 3,0 l/ha) lub 4–7 dni po siewie (2,5 l/ha). Możliwe jest również zastosowanie powschodowe (jesienią) w dawce 3 l/ha, co działa na chwasty w fazie do 2 liści właściwych.
Jak zwalczać chwasty w rzepaku wiosną?
Wiosna to ważny etap w zwalczaniu chwastów w rzepaku ozimym. Po zimowym spoczynku, chwasty ponownie przyspieszają swój rozwój, a niektóre gatunki, takie jak gorczyca polna czy rzodkiew świrzepa , rozwijają się szczególnie szybko, wykorzystując pierwsze promienie wiosennego słońca. Konkurencja o zasoby pokarmowe i wodę może prowadzić do znacznego obniżenia plonów.
W tym okresie istotne jest zastosowanie herbicydów o szerokim spektrum działania, które skutecznie zwalczą chwasty znajdujące się w różnej fazie rozwoju. Ważne jest, aby środek był bezpieczny dla rzepaku i dostosowany do występujących gatunków chwastów.
Kiedy pryskać na chwasty wiosną?
Najskuteczniejszy oprysk na chwasty w rzepaku wiosną powinien być wykonany w momencie, gdy chwasty są w początkowych fazach wzrostu, zanim zdążą rozwinąć się i konkurować z rzepakiem o zasoby pokarmowe. W zależności od środka, zaleca się stosowanie herbicydów, gdy chwasty znajdują się w fazie 2–4 liścia właściwego, co pozwala na maksymalną skuteczność działania substancji aktywnych.
Przykładem preparatu, który dobrze sprawdza się w wiosennym zwalczaniu chwastów, jest Cleravo® Flex. Jest on pobierany głównie przez liście chwastów, ale także przez korzenie. Cleravo® Flex najskuteczniej niszczy chwasty znajdujące się w fazie 2–4 liścia właściwego. Zalecana dawka jednorazowego zabiegu wynosi od 1,4 do 2,0 l/ha.
Jaki oprysk zastosować na chwasty jednoliścienne w rzepaku?
W celu zwalczenia chwastów jednoliściennych w rzepaku, należy zastosować herbicydy, które są skuteczne wobec tej grupy roślin. Wiele preparatów do kompleksowego odchwaszczania rzepaku posiada w swoim składzie substancje aktywne działające na chwasty jednoliścienne.
Przykładowo, Butisan® Star 416 SC zwalcza zarówno chwasty dwuliścienne, jak i jednoliścienne. Jest on skuteczny zarówno w aplikacji przedwschodowej, jak i powschodowej.
Również Cleravo® Flex jest efektywny w zwalczaniu szerokiego spektrum chwastów, w tym jednoliściennych. Dzięki zawartości imazamoksu, chinomeraku i aminopyralidu, preparat ten działa na chwasty poprzez hamowanie ich wzrostu i rozwoju.
Co na chwasty dwuliścienne w rzepaku zastosować?
Skuteczne zwalczanie chwastów dwuliściennych wymaga zastosowania specjalistycznych herbicydów. Zaleca się oprysk na chwasty dwuliścienne w rzepaku w fazie wczesnego wzrostu rośliny uprawnej.
Do polecanych środków należy Cleravo® Flex, który zawiera imazamoks, chinomerak i aminopyralid. Dzięki tym trzem substancjom aktywnym, preparat skutecznie radzi sobie z szerokim spektrum chwastów dwuliściennych, w tym z samosiewami rzepaku oraz rzepiko- i rzepakochwastami. Działa poprzez pobieranie substancji aktywnych przez liście i korzenie chwastów, co prowadzi do zahamowania ich wzrostu i rozwoju. Warto pamiętać, że niektóre odmiany rzepaku, takie jak InVigor inV1266 CL, są odporne na imazamoks, co pozwala na bezpieczne zastosowanie tej technologii.
Również Butisan® Star 416 SC skutecznie zwalcza chwasty dwuliścienne, szczególnie w aplikacji przedwschodowej, kiedy substancje aktywne są pobierane przez kiełkujące korzenie chwastów.
Zintegrowane podejście do zwalczania chwastów, łączące dobór odpowiednich herbicydów z prawidłowym planowaniem rotacji upraw, właściwą uprawą gleby i monitorowaniem pól, jest kluczowe dla uzyskania zdrowych i wydajnych upraw rzepaku ozimego.
